AIRLIN Ta Buƙaci Ƴan Arewa Su Ƙara Ƙaimi Wajen Rijistar Katin Zaɓe Da Na Shaidar Ɗan Ƙasa
Published: 9th, May 2025 GMT
A wani bangare na manufofinsu na kara yawan masu kada kuri’a, Alhaji Gamawa ya bayyana cewa, kungiyar mai zaman kanta za ta taimaka wa ‘yan kasa wajen karbar katin zabe, “Lokacin da INEC ta bude dandalin rajistar katin zabe, za mu taimaka musu wajen karbar katin zabe domin su bada gudunmawa a zabe da kuma amfani da ’yancinsu.
Gamawa ya kuma yi magana kan muhimmancin samun katin shaidar zama dan kasa, inda ya ce, yayin da tsaro ya yi karanci, abu ne mai sauki a laka wa dan Nijeriyar ba shi da katin dan kasa sharrin zama bako ko dan mamaya ko kuma sanya shi cikin masu garkuwa da mutane.
“Rashin katin shaidar zama dan kasa babbar matsala ce ga ’yan Nijeriya musamman wadanda ke zuwa yankin Kudancin kasar nan.
“Amotekun ko wasu kungiyoyin al’adu ne za su tare su, za a tattara su a ce su bayyana kansu da kuma inda suka fito, wasu ma suna zargin su ba ’yan Nijeriya ba ne.
“Wasu za su ce ‘yan Kaduna ne amma ina katin shaida? Babu wata shaida ko da ta lasisin tuki ce.”
Ya kuma bayyana cewa, kungiyarsa na shirin gudanar da wani taro na kwana daya domin karbar bakuncin Malamai akalla 200 a karamar hukumar Gamawa wadanda za su zo a wayar da kan jama’a game da gina kasa da hakkokin ‘yan kasa da ayyukansu sannan kuma su wayar da kan dalibai da ke karkashinsu.
A nasa jawabin, shugaban AIRLIN na Jihar Kaduna Alhaji Musa Muhammed ya ce, kungiyar ta dukufa wajen ganin ta kawo sauyi mai kyau da zai dawo da martaba da mutunta ‘yan Nijeriya.
Ya kara da cewa, AIRLIN gida ce ga kowa da kowa musamman wadanda suka yi imanin cewa akwai bukatar a sake farfado al’amuran da suka rushe a Nijeriya.
Taron dai ya samu halartar dukkan shugabannin kungiyar na jiha da na kananan hukumomin jihar, tare da ‘yan rakiyar shugaban na kasa da suka taho
daga Abuja.
Daga kanmu, magana ta ƙare. Kuna iya samun rahotanni da ɗumi-ɗuminsu da gamsassun ruwayoyin labarai daban da na saura kai-tsaye cikin wayoyinku. Shiga zaurenmu na WhatsApp don sanin halin da ake ciki a duniya ko yaushe
Shiga zaurenmu na WhatsAppকীওয়ার্ড: Zaɓe
এছাড়াও পড়ুন:
Wata Mahanga Ta Daban Ta Kallon Ayyukan Ta’addanci
Al’amari mai rikitarwa
Hakikanin gaskiya ya fi an rikitarwa. Bisa al’amari, ana kiyasta cewa mutane kimanin 15,000 zuwa 20,000 ne suka mutu a sakamakon kashe-kashen da suka shafi ƴ an bindiga da ta’addanci a Arewa maso Yamma kaai cikin shekaru 10 da suka wuce. Wannan adadi yana daidai da yawan rayukan da aka rasa a Yakin Kosobo, ko kusan kashi 40 cikin ari na asarar rayuka a Yakin Basasar Saliyo na tsawon shekaru 10, duk da cewa ba gwamnati ba bace ke yakar ƴ an bindiga, sai dai ƴ an ta’adda ne masu zaman kansu.
Wannan kididdigar ba ta bayyana irin wahalar da dubban yara ke sha ba, waanda aka kashe iyayensu, gidaje marasa uwa ko masoya, mutane da suka ji rauni har abada ko aka raba su da muhallansu, hanyoyin neman rayuwa da aka lalata, makoma da aka rusa, da rayuwar yanzu da ake yi cikin tsoro da rashin tabbas.
Lawal ya taba ba da labari kan yadda wasu ƴ an bindiga, waanda aka gano shirinsu bisa bayanan sirri, suka tsere kafin ya iya ratsa dogon jerin umarnin soja na Abuja.
Yana da, domin yana takaicin yadda ake rage karfin gwamnoni tare da mai da su tamkar wasu jagorori ta fuskar manyan matsalolin tsaro, domin muna shakku akansu cewa za su iya yin amfani da rundunar ƴ an sandan jihohi wajen zalunci.
Ilimin Zamantakewar Ƴan Bindiga
Sai dai, ba fasaha da ƴ ansandan jihohi kaai ne za su iya takaita wannan masiba ba. Wannan shi ne abin da wani bincike da Cibiyar Nazarin Harkokin Kasa ta Denmark ta gudanar a Agustan 2025. Sakamakon binciken, wanda aka saki kwanan nan, ya cancanci a yi la’akari da shi.
Binciken da Peer Schouten da Barnett James suka gudanar na farko, babban mai bincike na biyun kuma alibin PhD a Jami’ar Oford, mai taken “Dibided, They Rule? Sabon Yanayin Ƴan Bindiga a Arewacin maso Yammacin Nijeriya
“Binciken ya duba ilimin zamantakewar ƴ an bindiga, tushensu da yadda suka samo asali, da kuma yadda suka maye gurbin ƴ an jihadi waanda a da suka fi rinjaye a matsayin reshen Sahel mai girman tasiri.
Labari na yau da kullum kan ƴ an bindiga, ƴ an jihadi, da masu tsattsauran ra’ayin addini ya kan bayyana su a matsayin “ƴ an ta’adda da masu laifi.” Sai dai wannan bincike ya auki wata hanya mai zurfi wadda ta bayar da wata fahimta, inda ya bambanta ƴ an bindiga da ƴ an jihadi ko wasu kungiyoyin laifi, musamman bisa akida, wuri, da kuma hanyoyin gudanar da ayyuka.
Ya ce, alal misali, “Sabani da kungiyoyin jihadi, kungiyoyin ƴ an bindiga ba sa aiki bisa ga wata akida ta ra’ayi, amma suna da tasiri sosai a mulkin yankunan karkara, suna kalubalantar ikon gwamnati ta hanyar fyae da yin barna, da kuma ta hanyar tsayayyen haraji da karbar kuin fansa.”
Lallai Lamarin Ta’addanci Ne
Sau da yawa na kan yi amfani da kalmomin nan ba tare da bambanci ba. Amma su idan suna magana suna banbancewa, kamar su ce, ƴ an bindiga suna kai hari, masu garkuwa na kai hari, kuma dukkansu suna barin jama’a cikin bakin ciki, hawaye da jini, to, a wajena dukkan su ƴ an bindiga ne, ƴ an jihadi, ƴ an ta’adda da masu laifi. Sai dai manufar binciken ita ce, idan ba a tantance dalilai da hanyoyin da suke bi ba, to mayar da martani da manufofi na iya sauka daga ainihin layin da ya dace.
Idan za mu yi magana da salon Lawal, Gwamnan Zamfara ko duk wani gwamna a Arewacin maso Yammacin Nijeriya da ke sha’awar shawo kan matsalar tsaro, domin ya yi aiki fiye da ikon zartarwarsa don ya yi nasara, to ba ya ga samun ƴ ansandan jiha, dole ne su fahimci ilimin zamantakewa da tunanin abokan gaba, in ba haka ba, watakila mu shiga mawuyacin hali fiye da yanzu a cikin watanni arba’in.
Wannan binciken ya bayyana yadda, ta hanyar tsarin “yin barna da kuma kararbar kuin fansa,” Tun daga shekarar 2011 ƴ an bindiga suka kirkiro wani tsarin mulki “wanda hanyoyi ne masu muhimmanci da suke tunatar da tsarin mulki na tattara haraji a yankin tun kafin zuwan Turawan mulkin mallaka.”
Yekuwa Daga Daular Usmaniyya
A cikin tausasa harshe, binciken yake cewa ƴ an bindiga, waanda suka samo asali kusan shekaru 15 da suka gabata, suna maimaita wani fasali na tsarin Khalifanci a Arewacin Nijeriya, wanda ya dogara kan “kai hari da karbar haraji” don faaawa da kuma tabbatar da wanzuwar tsarin.
A cewar binciken, “Ƴan bindiga na yau,” “suna maimaita waannan tsarin, inda babura na zamani da wayoyin hannu suka maye gurbin dawaki da bindigogin karni na 19.
Duk da cewa kayan aikin sun canza ba kamar na da ba, amma tsarin mulki da tattara arziki na asali suna nan kamar yadda suke, wanda hakan yana da matukar wahala mutanen karkara da wasu waanda abin ya shafa su fahimta.”
Binciken bai auka cewa duk ƴ an bindiga Fulani ne ba, kamar yadda aka fi samu a karni na 18 da na 19. Ko kuma cewa suna da burin gina jiha ko tsantsar imani kamar ƴ an jihadi na lokacin. Sai dai, binciken ya lura da maimaita wasu tsarin iko da sahihanci a waannan yankuna da suka yi kama da tsarin Khalifanci.
Lamarin Ya Zama Gagaradau
Lawal ya ji takaici kan rasa babban burinsa akan kawo karshen ƴ an bindiga saboda tsarin umarni na soja. A bangaren su, sojoji ma sun kai hari kan fitattun shugabannin ƴ an bindiga, inda nasarorin baya-bayan nan suka haa da Baleri Fakai da Halilu Buzu.
Waannan matakai sun kasance gagarumin ci gaba a yaki da ƴ an bindiga. Sai dai, wannan binciken ya kwatanta kungiyar ƴ an bindiga da dabbobi wato (Hydra-headed monster). Kungiya ce mai hain gwiwa amma ba ta da tsari mai karfi, wadda ke iya daidaitawa da sake habaka kanta ko da an cire shugaba na yanzu.
An tsara su ne don su iya jure rashin shugabansu, inda cire su wani lokacin ba abin so bane ga al’ummar da suke ciki.
Me ya sa? A bara, lokacin da aka kashe Halilu Sububu, alal misali, wata majiya ta shaida wa masu binciken cewa, “Kuskure ne a kashe Buzu (Halilu). Ya fara yin abubuwa masu kyau, yana gaya wa ƴ an bindiga su daina damun Fulani, wanda hakan yi tasiri soasi a Zamfara, Kaduna, Katsina, Kebbi da Sokoto.”
A wasu kalmomi, a wani yanayi na canjin hali mai ban mamaki, ƴ an bindiga suna sauyawa daga “ƴ an ta’adda da masu laifi” zuwa “masu kula,” suna cike gibin da gwamnati marasa halarta suka bari.
Za ka iya kiran shi ‘Stockholm Syndrome’, idan ka so, amma waanda suka yi mamakin dalilin da ya sa shugaban ƴ an bindiga, Kachalla Ado Aliero, aka naa shi Sarkin Fulani a Zamfara a 2022, ba sai sun sake tambaya ba.
Kuma waanda suka ji haushi da rashin hankali wajen yin yarjejeniya da ƴ an bindiga maimakon tarwatsa su da bama-bamai, watakila za su so su dakata su yi tunani akan dalilin yin hakan.
Yayin da ya kawo wani misali a cikin wani lamari mai tausayi, binciken ya ce, “A shekarar 2024, mutanen Kachalla Najaja (ƴ an bindiga) sun hukunta garin Anka (a Zamfara) saboda karbar masu gadi na gari ta hanyar hana mazauna garin girbin dawa, suna amfani da yunwa a matsayin hanya don tilasta su yin biyayya.”
A karshe, mazauna garin da suka shiga cikin hali na tsanani sun cimma yarjejeniya ta “zaman lafiya” ta hanyar biyan Naira miliyan 50. Wani mai shiga tattaunawar ya bayyana cew, ‘Shugabanmu na gida ya hana mu shiga sulhu, amma ba zai iya ba mu kariya ba ko ya samar mana da abin da za mu ci.”
Su karbi kui masu yawa, su mutu da talauci
Me ƴ an bindiga ke yi da kuin? Suna ajiye “dukiyarsu,” mafi yawanci daga haraji na tilas, kuin fansa ne, da satar shanu, a cikin sifofi masu saukin sarrafawa, wanda suke amfani da su wajen sayen karin shanu, sannan kuma a wajen sayen makamai alamari ne mai muhimmanci.
Kamar yadda manyan masu mallakar bayi a Afirka lokacin mulkin mallaka suka kasance, darajar shugabannin ƴ an bindiga wani lokaci ana auna ta ne da adadin mayaka, waanda aka sace ko mabiyansu, ba sa yin karyar nuna daidaito, domin shugaban yana more wani kaso na dukiyar da aka sato.
Sai dai, duk da shahararsu ta almara, wani masunci daga Kebbi ya shaida wa masu binciken cewa, “Kaan ne abin da suke samu na duniya” kuma suna mutuwa cikin talauci.
Binciken ya kawo karshe cewa ƴ an bindiga suna ta’addanci ne sakamakon rashin jajircewa mai orewa wajen raya karkara, samar da damammakin tattalin arziki, da kuma gyaran cibiyoyi. Wannan abu ne da mai hankali ya dace ya yi tunani a kansa ga kowace gwamnati da ke sha’awar warware wannan matsala nan ta tsawon lokaci.
Daga kanmu, magana ta ƙare. Kuna iya samun rahotanni da ɗumi-ɗuminsu da gamsassun ruwayoyin labarai daban da na saura kai-tsaye cikin wayoyinku. Shiga zaurenmu na WhatsApp don sanin halin da ake ciki a duniya ko yaushe
Shiga zaurenmu na WhatsApp
Gwamnatin Gombe za ta taimaki ’yar shekara 14 da aka yi wa auren dole