Yawaitar Al’umma: Martanin Karl Marx Ga Rabaran Malthus
Published: 4th, July 2025 GMT
Bayan Plato sai kuma masani Aristotle shi ma ya zo da ta shi fahimtar, a shekara 340 kafin zuwan Annabi Isah (AS). A tunani irin Aristotle, yawaitar al’umma ba ta da wani alfanu, don haka hakki ne da ya rataya kan gwamnati ta kayyade yawan iyalin da mutum zai iya haifa. Idan matar mutum ta samu juna biyu (ciki) bayan sun kai adadin da gwamnati ta shardanta, ba su da wata mafita, in ji Aristotle, da ya wuce a zubar da cikin.
Shi kuwa masani Abdurrahman Ibn Khaldun wanda aka haifa a ranar 27 ga watan Mayun 1332 ya na daga cikin wadanda ke goyon bayan yawaitar al’umma. Ibn Khaldun ya ce, rashin tunani da hangen nesa ne ma mutum ya yi da’awar kin jinin yawaitar al’umma, saboda duk inda aka samu yawaitar al’umma ana samun yawaitar taimakekeniya da ayyuka na musamman. Za a samu kwararru a fannoni daban daban, wanda hakan zai kawo ci gaba.
Wadannan ‘yan misalan sun nuna mana cewa ashe an jima a tarihin duniya ana fafata takaddama dangane da yawaitar mutane a cikin al’umma. Wani Masani mai suna Rabaran Thomas Malthus wanda aka haife shi a shekarar 1766 a kasar Scotland, amma kusan karatunshi duk a kasar Ingila ya yi. A shekarar 1798 ya fidda nashi ra’ayin dangane da wannan tattaunawa a littafinsa mai suna ‘First Essay on Population’, inda a ciki ya kawo wasu abubuwa guda biyu. Na farko ya ce, mutane a duniya suna bukatar abinci domin su rayu. Na biyu kuma, dabi’a ce ta dan Adam haihuwa (kowa na son ya haihu).
Malthus ya ci gaba da karin bayani da cewa matukar ba a samar da wata hanyar yin garanbawul ga wannan yawaitar haihuwar na mutane ba, toh lallai akwai barazanar tulin matsaloli. A nazarinshi, muddin aka ci gaba da haihuwa barkatai, watan watarana yawan mutane zai fi karfin abincin da ake iya samarwa. Kuma duk ranar da yawan mutane ya rinjayi na abincin da su ke iya samarwa, za a fada wa ukubar yunwa, masifa, talauci da cututtuka.
A nan Malthus ya na kokarin nuna mana cewa idan har al’umma ba ta bi hanyoyin kiyaye yawaitar mutane ba, yawaitar mutanen zai nemarwa kanshi mafita, kuma mafitar ita ce ta hanyar wanzar da mugun talauci.
Amma, in ji Malthus; idan al’umma ta bi hanyar da ya kira ‘Prebentibe checks’, to za a tsallakewa matsalar yunwa da wanzuwar talauci. Wannan hanyoyin sun hada da: Jinkirin aure, da kauracewa mata na wani lokaci wanda a harshen turanci ake kira da ‘Permanent Celibacy’.
Idan a al’adar al’umma ana kulla sabon aure ne ga wadanda suka kai shekaru 15, sai Malthus ya ce, saboda kiyayewa sai a mutum ya shekara 30 sannan zai yi auren farko. Haka nan kuma kar a yarda mutum ya yi aure har sai an tabbatar da cewa ya gina kanshi ta yadda zai iya ciyar da iyalin ya kuma dauki dawainiyar gidan yadda ya kamata don gudun talauci.
A wurin Rabaran Thomas Malthus, haramun ne yin amfani da magunguna ko matakan jinkirta haihuwa. A maimakon haka gwamma ka jinkirta yin auren, saboda magungunan hana haihuwa a wurinshi sun sabawa da’a da ka’idar addini. A karshe ya kamata a gane cewa shi a wurin Malthus, duk wani rikici talaka ne ke janyowa kanshi, saboda shi ne baya yin aiki tukuru don samar da abinci, sai dai aukin haihuwa da tara iyali.
Masana irinsu Dabis da sauransu sun yi dirar mikiya a kan ra’ayin Malthus. Dabis ya ce a wannan nazari na Malthus ya yi kwan-gaba, kwan-baya. Ya zarge shi da cewa, me ya hana shi tsayawa wuri daya; da farko ya fara dora nazarin a mizanin kimiyya wurin gano irin matsalolin da za a iya fuskanta matukar a ka ci gaba da haihuwar barkatai, daga karshe kuma wurin samar da mafita sai ya shigo da matakan kiyayewa ta fuskar addini. A nan ana kalubalantar Malthus ne a kan me ya hana shi ya samar da mafitar matsalar a kimiyyance?
Akwai wasu mabambantan martanoni ga wannan ra’ayi na masani Malthus, kuma dukkan martanin sun sha bamban da wanda Karl Mard (1818 zuwa 1883) ya yi, tare da hadin gwiwar masani Friedrich Engels.
Karl Mard da Engels ba wai sun fitar da wani nazari na musamman bane dangane da yawaitar al’umma, a’a, sun dora ne a kan wanda Matlhus ya yi, ta hanyar caccakar alakanta talauci ga rashin hobbasan talakawa (sakaci) da masanin yayi. Haka kuma Mard sun ce atafau ba gaskiya ba ne a ce wai idan aka samu yawaitar al’umma za a samu barazanar talauci. Ra’ayinsu shi ne, idan a ka samu yawaitar al’umma ne ma za a samu habbakar masana’antu da kasuwanci don ci gaba mai amfani.
Ra’ayin Mard shi ne, misali a Nijeriya, ai kuskure ne mutum ya ce, mana wai yawan haihuwa ne ya janyo yawan talakawa da talaucin da a ke fama da shi. Saboda kasar Nijeriya na da arziki mai dimbin yawa; sai kuma ga shi Malthus ya tafi akan cewa; “Saboda karancin kasar noma, mutane ba za su iya samar da abinci me yawa wanda zai magance talauci ba, don haka a rage haihuwa kawai..”
A nan za mu iya cewa tabbas Nijeriya kadai ta isa ta nuna gazawar nazarin Malthus, saboda akwai wadatacciyar kasar noma, ga ruwan sama na sauka gunin ban sha’awa. Don haka ba mu da karancin kasar noma. Watakila Karl Mard, ya na da amsar da zai bayar. Bari mu ji…
“Shi talauci babu wani abu da ke janyo shi sai tsabar danniya, wariya da mugun halin ‘yan jari hujja. Azzalumin salon da ‘yan jari hujja ke bi wurin sarrafa masana’antu ne ya haifar da talauci da yawan talakawa. Don sune ke rike da iko, kuma da yawan mutane ba su da aiki, kalilan ke da aikin. Saboda ganin cewa akwai dubun dubatan mutane wadanda basu da aikin yi, sai su rika tauye hakkin ma’aikata, karancin albashi, wahalarwa, da sauransu. Duk wanda ya nuna damuwarshi dangane da albashi ko tsarin masana’antarsu, sai a kore shi a dauki sabon ma’aikaci.” In ji Karl Mard
Idan za a samar da masana’antu wadanda za a a ba ‘yan kasa ayyukan da suka dace, sannan a rika biyansu albashin da ya dace ba tare da cuta da cutarwa ba, da cikin kankanin lokaci za a ga yadda za a fatattaki talauci.
Don haka idan abin mu kwatanta ne, sai mu ce a kasar Chana akwai yawaitar al’umma, amma wannan yawan bai kawo mugun talauci, yunwa da fatara kamar yadda ake da shi a Kasar Nijar ba, wacce ba wani yawan al’umma suke dasu ba. Da wannan misalin ma Malthus da ra’ayinshi na yawan mutane ne ke haifar da talauci ya yi fawul.
Sai ka ga mutum don ya mallaki kudi, ya mallaki jari, ya na hura hanci ya na wulakanci; a wurin Karl Mard wannan girman kai da raina mutane, da yi wa mutane kallon banza don an dankara musu talauci da karfin tsiya shi ne babban matsala, ba wai haihuwa da yawan mutane ba.
Mafita a wurin Karl Mard ita ce a rusa wannan tsarin na girman kai, ji – ji da kai da ‘yan jari hujja su ka doru a kai. A sauke musu wannan girman kan da tinkaho ta hanyar yakar muguwar akidarsu, talakawa su hada kai, su gane ainihin matsalarsu, su rabu da kangin bauta.
Daga kanmu, magana ta ƙare. Kuna iya samun rahotanni da ɗumi-ɗuminsu da gamsassun ruwayoyin labarai daban da na saura kai-tsaye cikin wayoyinku. Shiga zaurenmu na WhatsApp don sanin halin da ake ciki a duniya ko yaushe
Shiga zaurenmu na WhatsAppকীওয়ার্ড: Karl Max yawaitar al umma yawan mutane
এছাড়াও পড়ুন:
Muna shirin kai farmaki a Nijeriya — Ma’aikatar Yaƙin Amurka
A yayin da ake ci gaba da cece-kuce kan kalaman Shugaban Amurka Donald Trump da ke zargin gwamnatin Nijeriya da watsi da batun kisan Kiristoci a ƙasar, Ma’aikatar Yaƙin Amurka ta bayyana cewa ta fara shirin kai farmaki a Nijeriya.
Sakataren Ma’aikatar, Pete Hegseth, ne ya tabbatar da hakan cikin wani saƙo da ya wallafa a shafinsa na X a ranar Asabar, yana mai cewa ma’aikatarsa “na shirye-shiryen ɗaukar mataki” bayan umarnin da Trump ya bayar.
Jamus ta shiga sahun ƙasashen da ke neman kawo ƙarshen yaƙin Sudan Tinubu zai gana da Trump kan zargin kisan Kiristoci a Nijeriya“Muna shirye-shirye don ɗaukar mataki a Nijeriya. Idan gwamnatin Nijeriya ba ta kare Kiristoci ba, za mu kai hari, mu kawar da ‘yan ta’addan Musulmai da ke aikata wannan ta’asar,” in ji Hegseth.
Trump dai ya yi wannan barazanar ne a cikin wani saƙo da ya wallafa a Truth Social, inda ya ce Amurka za ta dakatar da duk tallafin da take bai wa Nijeriya, kuma tana iya “shiga ƙasar da ƙarfin soji domin share ‘yan ta’addan da ke kashe Kiristoci.”
“Idan gwamnatin Nijeriya ta ci gaba da bari ana kashe Kiristoci, Amurka za ta dakatar da duk wata tallafi, kuma mai yiwuwa ta shiga wannan ƙasar, ta cike da ƙarfin gwiwa domin kawar da ’yan ta’addan Musulmai masu zafin kishin addini,” in ji Trump.
Ya kuma gargaɗi gwamnatin Nijeriya da ta gaggauta ɗaukar mataki, yana cewa idan Amurka ta kai farmaki “za ta yi shi cikin sauri, da tsananin ƙarfi, da gamsuwa.”
Lamarin na zuwa ne kwana guda bayan Trump ya mayar da Nijeriya cikin jerin ƙasashen da za a sanyawa ido, yana zargin cewa “ana yi wa Kiristoci kisan gilla” a hannun ƙungiyoyin Musulmi masu tsattsauran ra’ayi.
Sai dai a martanin da ya mayar, Shugaba Bola Ahmed Tinubu ya ce Nijeriya tana nan daram a matsayin ƙasa mai dimokuraɗiyya wadda kundin tsarin mulkinta ke tabbatar da ‘yancin yin addini da haƙuri tsakanin mabambantan addinai.
“Tun daga shekarar 2023, gwamnatinmu tana gudanar da tattaunawa sosai da shugabannin addinai na Kiristanci da Musulunci, tare da ci gaba da magance matsalolin tsaro da ke shafar ‘yan ƙasa daga addinai da yankuna daban-daban,” in ji Tinubu.
A cewar mai ba wa Tinubun shawara na musamman kan yaɗa manufofi, Daniel Bwala, za a yi ganawa tsakanin Shugaba Tinubu da Shugaba Trump “a cikin kwanaki kaɗan masu zuwa” domin tattaunawa da warware wannan saɓanin fahimta.
Ministan Harkokin Wajen Iran Ya Ce; An Mika Batun Hakin Gwiwa Tsakanin Iran Da Hukumar IAEA Ga Kwamitin Kolin Tsaron Kasa